Ustawa AML – jej zmiany wpływają na pracę pośredników nieruchomości

19 stycznia 2021 roku na sejmowe biurko trafił rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. 8 kwietnia nowelizacja została podpisana przez Prezydenta. Zmiany mają zwiększyć skuteczność funkcjonowania organów odpowiedzialnych za wykrywanie środków pochodzących z działalności przestępczej bądź służących działalności terrorystycznej. Kary za nieprzestrzeganie regulacji prawnych są ogromne. Sprawdź, czy poszczególne procesy działania w Twoim biurze mają zgodność z AML!

Pranie brudnych pieniędzy zagraża rozwojowi światowej gospodarki. Jak wynika z raportu opublikowanego przez Forbes, problem z roku na rok staje się coraz większy również w Polsce. Od 2013 roku wzrasta (i to w szalonym tempie!) liczba zawiadomień o podejrzanych transakcjach i działalnościach. Pranie pieniędzy łączy się bezpośrednio z innymi przestępstwami popełnianymi w ramach uprawiania tego procederu, które często mają międzynarodowy charakter. Postęp techniczny w sektorze finansowym sprawia, że pranie pieniędzy na większą skalę stało się prostsze. Jak czytamy na stronach portalu prawo.pl:

Aż 65,9 proc. postępowań analitycznych wszczętych przez GIIF w 2018 r. dotyczyła podejrzanych transakcji z wykorzystaniem rachunków bankowych. […] Najwięcej pieniędzy przelano do Hongkongu – 10,31 mld zł – to więcej, niż wynosi obrót towarowy Polski z tym krajem w 2017 r. […] Na kolejnych miejscach są Mauritius – 475,56 mln zł, Panama, – 172,5 mln zł, Monako – 133 mln zł.

Powyższe dane mogą przyprawić o zawrót głowy, a chodzi jedynie o dane z Polski. Jak wskazuje firma konsultingowa Deloitte, wartość wypranych pieniędzy na świecie może dochodzić w skali roku nawet do 5 procent światowego PKB – mówimy tu o kwotach między 715 mld a 1,87 bln euro. Jest co prać!

Co oznacza pranie brudnych pieniędzy? Wirujemy informacje!

Na dobry początek wyjaśnijmy, na czym polega pranie brudnych pieniędzy. To nic innego, jak wprowadzanie do obrotu pieniędzy lub innych wartości majątkowych, które zostały pozyskane przez czyny zabronione, wykonywane w ramach działalności przestępczej. Osoby wprowadzające je do obiegu nadają im pozornie legalne pochodzenie.

Termin pranie pieniędzy związany jest z okresem prohibicji w Stanach Zjednoczonych Ameryki w latach 20 XX wieku i działalnością grupy przestępczej, którą dowodził Al Capone. Mafia czerpała zyski z nielegalnej produkcji, sprzedaży i przemytu napojów alkoholowych, natomiast oficjalnym źródłem dochodów była działalność handlowa i usługowa – między innymi pralnia. Proceder zawyżania jej przychodów pozwolił ukrywać zyski z nielegalnych źródeł. Stąd określenie „pranie brudnych pieniędzy”.

Wprowadzane uregulowania międzynarodowe, regulacje Unii Europejskiej i krajowe mają na celu przeciwdziałać temu zjawisku. Ustawa o praniu brudnych pieniędzy AML w Polsce jest nieustannie dopracowywana, by przeciwdziałać nielegalnym transakcjom i uszczelniać państwowy system finansowy.

AML – co to jest? O co chodzi i po co ta ustawa?

Jeśli jesteś przedsiębiorcą – powinieneś to wiedzieć. AML to skrót od Anti-Money Laundering. Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy została stworzona po zamachach terrorystycznych we Francji i Belgii. AML obowiązuje od 2018 roku i ma na celu:

• Zwiększenie transparentności w zakresie struktur właścicielskich i identyfikacji beneficjentów rzeczywistych (poprzez ogólnodostępny rejestr, zintegrowany za pomocą europejskiej centralnej platformy).
• Uregulowanie rynku walut wirtualnych.
• Zwiększenie transparentności przepływów finansowych
• zwalczanie prania pieniędzy za pomocą środków prawnokarnych.
• Ułatwienie przepływu informacji i współpracy między właściwymi organami.

AML zmiany – kogo dotyczy AML? Mnie, Ciebie, a nawet Państwa!

Nowelizacja ustawy AML mającej na celu przeciwdziałanie praniu brudnych pieniędzy nakazuje instytucjom obowiązanym bieżącą weryfikację i w razie potrzeby aktualizację ich procedur AML. Kto jest zobowiązany do jej przestrzegania? Wprowadzone zmiany zakładają między innymi uzupełnienie katalogu instytucji obowiązanych.

Jak możemy przeczytać na stronie Rządowego Centrum Legislacji, opublikowany projekt ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz niektórych innych ustaw z dnia 27 lutego 2020 r., dotyczy:

• Przedsiębiorców, których podstawową działalnością gospodarczą jest świadczenie usług polegających na sporządzaniu deklaracji, prowadzeniu ksiąg podatkowych, udzielaniu porad, opinii lub wyjaśnień z zakresu przepisów prawa podatkowego, lub celnego.
• Pośredników w obrocie nieruchomościami w rozumieniu ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2020 r. poz. 65,284,471 i 782).
• Przedsiębiorców, prowadzących działalność polegającą na:
  • obrocie lub pośrednictwie w obrocie dziełami sztuki, przedmiotami kolekcjonerskimi oraz antykami w rozumieniu art. 120 ust. 1 pkt 1-3 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2020 r. poz. 106 i 568), w tym gdy działalność taka jest prowadzona w galeriach sztuki lub domach aukcyjnych,
  • przechowywaniu, obrocie lub pośrednictwie w obrocie dziełami sztuki, przedmiotami kolekcjonerskimi oraz antykami w rozumieniu art. 120 ust 1 pkt 1-3 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, gdy działalność taka jest prowadzona z wykorzystaniem wolnego portu, rozumianego jako strefa lub pomieszczenie, na obszarze których towary są traktowane jako nieznajdujące się na obszarze celnym państw członkowskich lub państw trzecich, w tym z wykorzystaniem wolnego obszaru celnego, w zakresie transakcji o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro, bez względu na to, czy transakcja jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane.

Oznacza to, że AML obowiązki nakłada na podmioty nie tylko z branży finansowej. Identyfikacja klienta, monitorowanie i raportowanie transakcji – czyli wprowadzenie procedur wewnętrznych, będzie spoczywać między innymi na:

• pośrednikach nieruchomości
• prezesach zarządów spółek, fundacji i stowarzyszeń
• notariuszach i radcach prawnych
• biurach rachunkowych
• operatorach pocztowych
• pośrednikach ubezpieczeniowych.

Przeciwdziałanie praniu pieniędzy – pośrednik nieruchomości na celowniku

Procedury wynikające z ustawy AML spędzają sen z powiek właścicielom biur nieruchomości. Ich także obowiązują nowe wytyczne, które w praktyce oznaczają między innymi prowadzenie dokumentacji potwierdzającej weryfikację klienta. Rozpoznanie i ocena ryzyka, bieżąca analiza transakcji, procedura anonimowego zgłaszania naruszeń, wzór procedury wewnętrznej – przeciwdziałanie praniu pieniędzy biuro nieruchomości musi wprowadzić do codziennych obowiązków!

Ustawa wymaga sporządzania i archiwizowania dokumentów, które będą sprawdzane podczas ewentualnej kontroli Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF). By właściwie je opracować i wypełniać, obowiązki muszą być jasne dla wszystkich pracowników. Ustawa wymaga od właściciela firmy właściwego przeszkolenia podwładnych, co czasem może wiązać się nawet z koniecznością wysłania ich na specjalne kursy. Uzyskany w ten sposób certyfikat AML potwierdzi zdobyte kompetencje z zakresu przeciwdziałania prania pieniędzy podczas transakcji sprzedaży lub kupna nieruchomości. Wtedy pośrednik nie będzie musiał obawiać się nieprzyjemności w związku z niedopełnieniem obowiązków.

Dobre szkolenie AML powinno:

• Przybliżyć nam teksty obowiązujących aktów prawnych.
• Objaśnić dokumentację, do której prowadzenia i archiwizacji jesteśmy zobowiązani przez ustawę.
• Przedstawić schematy procedur i wzór anonimowego zgłoszenia (wzór powinien być indywidualnie sporządzony i dopasowany do charakteru i wielkości prowadzonej działalności).
• Dostarczyć informacji, jak przygotować formularz analizy transakcji i klienta.

AML – kary za niedopełnienie obowiązków są kosmicznie wysokie

Ustawa AML nakłada na instytucje obowiązane obowiązek posiadania dopasowanej do jej wymogów procedury wewnętrznej. Sankcje za jej brak są dotkliwe – w razie kontroli GIIF może zostać nałożona na nas kara administracyjna.

Więcej o karach i ich wysokości mówi art. 150 ustawy AML.

1. Karami administracyjnymi są:
   1. publikacja informacji o instytucji obowiązanej oraz zakresie naruszenia przepisów ustawy przez tę instytucję w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych;
   2. nakaz zaprzestania podejmowania przez instytucję obowiązaną określonych czynności;
   3. cofnięcie koncesji lub zezwolenia albo wykreślenie z rejestru działalności regulowanej;
   4. zakaz pełnienia obowiązków na stanowisku kierowniczym przez osobę odpowiedzialną za naruszenie przez instytucję obowiązaną przepisów ustawy, przez okres nie dłuższy niż rok;
   5. kara pieniężna.
2. Karę pieniężną nakłada się do wysokości dwukrotności kwoty korzyści osiągniętej lub straty unikniętej przez instytucję obowiązaną w wyniku naruszenia albo – w przypadku gdy nie jest możliwe ustalenie kwoty tej korzyści lub straty – do wysokości równowartości kwoty 1 000 000 euro.
3. Karami administracyjnymi są:Karę pieniężną nakłada się na instytucje obowiązane, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1–5, 7–11, 24 i 25:
   1. w przypadku osoby fizycznej – do wysokości 20 868 500 zł;
   2. w przypadku osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej – do wysokości równowartości kwoty 5 000 000 euro albo do wysokości 10% obrotu wykazanego w ostatnim zatwierdzonym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy lub w ostatnim skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy – w przypadku instytucji objętych skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym grupy kapitałowej.

Jaka spotka nas kara za nieprzestrzeganie procedury AML lub niedopasowanie jej do obowiązującej ustawy? To zależy od paru czynników, w tym między innymi wagi naruszenia i czasu jego trwania, możliwości finansowych instytucji obowiązanej oraz skali korzyści przez nią osiągniętych. Każdy przypadek rozpatrywany jest indywidualnie, jednak na przymykanie oka na niewywiązywanie się z obowiązku nie ma co liczyć. Dotkliwie przekonało się o tym między innymi jedno z największych biur nieruchomości w Polsce.

Ustawa AML – kara dla Home Broker

19 lutego na stronie www.gov.pl pojawiła się informacja o wydaniu ostatecznej decyzji w sprawie kary pieniężnej w wysokości 500.000,00 zł nałożonej przez Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej na biuro Home Broker S.A. za niedopełnienie obowiązków. Chodziło między innymi o niewyznaczenie osoby odpowiedzialnej za wykonanie obowiązków określonych w art. 8 ustawy i sporządzenia oceny ryzyka, o której mowa w art. 27 ust. 3 ustawy. Więcej o tym tutaj.

Procedura AML – obowiązki, które spoczywają na przedsiębiorcy

Zgodnie z ustawą wszystkie instytucje obowiązane muszą posiadać i stosować procedurę wewnętrzną AML. To zindywidualizowany zapis konkretnych działań podejmowanych przez dany podmiot w celu wykluczenia możliwości prania brudnych pieniędzy, który jest dopasowany do przedmiotu prowadzonej działalności, jej rozmiaru i charakteru.

Dyrektywa AML zgodnie z art. 50 ust. 2 ustawy nakazuje instytucji obowiązanej określenie:

1. czynności lub działań podejmowanych w celu ograniczenia ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu i właściwego zarządzania zidentyfikowanym ryzykiem prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu;
2. zasad rozpoznawania i oceny ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu związanego z danymi stosunkami gospodarczymi lub transakcją okazjonalną, w tym zasad weryfikacji i aktualizacji uprzednio dokonanej oceny ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu;
3. środków stosowanych w celu właściwego zarządzania rozpoznanym ryzykiem prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu związanym z danymi stosunkami gospodarczymi lub transakcją okazjonalną;
4. zasad stosowania środków bezpieczeństwa finansowego;
5. zasad przechowywania dokumentów oraz informacji;
6. zasad wykonywania obowiązków obejmujących przekazywanie Generalnemu Inspektorowi informacji o transakcjach oraz zawiadomieniach;
7. zasad upowszechniania wśród pracowników instytucji obowiązanej wiedzy z zakresu przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
8. zasad zgłaszania przez pracowników rzeczywistych lub potencjalnych naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
9. zasad kontroli wewnętrznej lub nadzoru zgodności działalności instytucji obowiązanej z przepisami o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz zasadami postępowania określonymi w wewnętrznej procedurze.

Obowiązki związane z AML dla wielu przedsiębiorców nadal są jednak niejasne. Chcąc uchronić się przed wysokimi karami, firmy często korzystają z pomocy profesjonalistów, którzy tworzą dla nich zindywidualizowane procedury i wzór dokumentów dopasowane do rozmiaru i charakteru prowadzonej działalności. Dodatkowo często możliwy jest też audyt bieżących deklaracji i ich dopasowanie do wymogów prawnych.

Podsumowanie – Przeczytaj i pierz tylko brudne skarpetki!

Ustawa mająca na celu przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu odnosi się nie tylko do sektora finansowego. Podmioty obowiązane w rozumieniu ustawy AML to te, które przyjmują płatność gotówką lub dokonują takiej płatności gotówką w kwocie przekraczającej 10.000 euro. Nie ma znaczenia, czy jest to jednorazowe, czy powiązane przez wiele transakcji. Na takich podmiotach spoczywa konieczność wykazania dopełnienia obowiązków zawartych w dyrektywach AML.

Jak czytamy na oficjalnej stronie Ministerstwa Finansów, przepisy kwietniowej nowelizacji:

• Uszczegóławiają definicje m.in. beneficjenta rzeczywistego, państwa członkowskiego oraz grupy.
• Poszerzają zakres statystyk gromadzonych przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej.
• Określają zasady przechowywania przez instytucje obowiązane dokumentów i informacji uzyskanych w wyniku stosowania środków bezpieczeństwa finansowego, jak również zasady działań podejmowanych przez nie w zakresie relacji związanych z państwami trzecimi wysokiego ryzyka;
• Wprowadzają mechanizmy weryfikacji danych zawartych w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych oraz obowiązek rejestrowania podmiotów świadczących usługi wymiany walut pomiędzy walutami wirtualnymi oraz dostawców kont waluty wirtualnej.
• Wprowadzają obowiązek publikacji i aktualizacji przez państwa członkowskie UE wykazu stanowisk i funkcji publicznych, które zgodnie z prawem krajowym kwalifikują się jako eksponowane stanowiska polityczne.

Nowelizacja ustawy AML – kiedy wejdzie w życie?

8 kwietnia ustawa zmieniająca AML została podpisana przez Prezydenta i jak podała KPRP, wejdzie w życie po 14 dniach od dnia jej ogłoszenia. Wyjątek stanowią przepisy dotyczące między innymi rozszerzenia zakresu gromadzonych przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej statystyk, uszczegółowienia zasad dotyczących stosowania przez instytucje obowiązane środków bezpieczeństwa finansowego oraz działań podejmowanych przez nie w zakresie relacji związanych z państwami trzecimi wysokiego ryzyka. Te wejdą w życie po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy.

Przepisy dotyczące m.in. mechanizmów weryfikacji danych oraz przepisy w zakresie działalności regulowanych na rzecz spółek lub trustów oraz działalności w zakresie walut wirtualnych – wejdą w życie po upływie sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia.

Po więcej informacji o zmianach ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu zapraszamy tutaj.